Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: An Đăng/TTXVN

Quy định rõ hành vi cố ý không thanh tra

Cho ý kiến về quy định liên quan đến các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thanh tra, đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đề nghị quy định rõ ràng hơn hành vi cố ý không quyết định thanh tra để tránh lạm quyền.

Nêu ví dụ, cơ quan thanh tra nhận được thông tin tố giác rõ ràng nhưng không hành động trong thời gian nhất định, đại biểu Nguyễn Tạo cho rằng cần có cơ chế giám sát nội bộ như yêu cầu thủ trưởng cơ quan thanh tra báo cáo định kỳ về trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm nhưng không quyết định thanh tra để bảo đảm tính minh bạch, rõ ràng; đồng thời bổ sung quy định báo cáo bằng văn bản cho cơ quan quản lý nhà nước cấp trên hoặc Thanh tra Chính phủ khi không có quy định thanh tra, dù có dấu hiệu vi phạm, trừ trường hợp thuộc bí mật nhà nước, để tăng trách nhiệm giải trình.

"Cơ quan soạn thảo quy định rõ hành vi sách nhiễu, gây khó khăn, phiền hà trong hoạt động thanh tra như yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu không liên quan đến nội dung thanh tra hoặc kéo dài thời hạn thanh tra không có lý do chính đáng; gây cản trở trong hoạt động của đối tượng được thanh tra... Cùng với đó là quy định việc tiếp nhận và xử lý tố cáo từ đối tượng thanh tra về hành vi hối lộ, sách nhiễu thông qua hệ thống số hóa, bảo đảm bảo mật thông tin cho người tố cáo", đại biểu Nguyễn Tạo nêu.

Liên quan đến quy định bảo vệ người tiến hành thanh tra trước các hành vi can thiệp, đại biểu đề xuất quy định cụ thể hành vi can thiệp trái pháp luật, tác động làm sai lệch hồ sơ như gây áp lực, đe dọa, mua chuộc hoặc cung cấp thông tin sai lệch, ảnh hưởng đến kết luận thanh tra; đồng thời bổ sung quy định bảo vệ người tiến hành thanh tra như bảo mật thông tin cá nhân, hỗ trợ pháp lý khi bị can thiệp trái pháp luật...

Đối với quy định yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan cung cấp thông tin, tài liệu, đại biểu Nguyễn Tạo cho rằng cần bổ sung chế tài xử lý khi cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến quyết định thanh tra có hành vi không cung cấp, trì hoãn hoặc cung cấp sai thông tin tình hình dẫn đến tình trạng né tránh, làm chậm quá trình thanh tra.

Cần cơ chế điều phối cụ thể giữa thanh tra và kiểm tra

Đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội Trần Thị Nhị Hà phát biểu. Ảnh: An Đăng/TTXVN

Đồng tình với việc thống nhất khái niệm “thanh tra”, không phân biệt giữa thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) cho rằng đây là tiếp cận phù hợp với thực tiễn vì nhiều cuộc thanh tra hiện nay mang tính kết hợp, rất khó phân định rạch ròi. Việc sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng thống nhất cũng đã góp phần khắc phục bất cập này. Sau khi tinh gọn bộ máy, chức năng thanh tra chuyên ngành vẫn tiếp tục được duy trì để bảo đảm tính đầy đủ, hiệu quả trong quản lý nhà nước.

Tuy nhiên, theo đại biểu Trần Thị Nhị Hà, dự thảo Luật chưa thể hiện rõ việc kế thừa và tiếp nhận chức năng thanh tra chuyên ngành ở những nơi không còn tổ chức thanh tra chuyên ngành. Điều này dễ gây hiểu nhầm rằng chức năng này đã bị bãi bỏ. Do đó, đại biểu đề nghị sửa quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ là thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành thuộc phạm vi quản lý của bộ không có thanh tra bộ; nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra tỉnh là thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành thuộc phạm vi quản lý của sở không có thanh tra sở.

Bên cạnh đó, theo Luật Thanh tra hiện hành và mô hình tổ chức trước sắp xếp, thủ trưởng các cơ quan chuyên môn thường có bộ phận thanh tra chuyên ngành thực hiện cả thanh tra, kiểm tra và giải quyết đơn thư. Đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng, trong thực tiễn, hai hoạt động này thường được triển khai song song. Tuy nhiên, theo dự thảo Luật và hệ thống thanh tra sau sắp xếp, hai hoạt động này đã được tách bạch: Thanh tra là hoạt động do cơ quan thanh tra chuyên trách thực hiện; kiểm tra là chức năng của thủ trưởng cơ quan quản lý chuyên ngành. Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước phải thường xuyên tổ chức kiểm tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong phạm vi quản lý.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng, dự thảo Luật chỉ đề cập nguyên tắc tránh chồng chéo giữa thanh tra và kiểm toán, chưa có quy định kiểm soát chồng chéo giữa thanh tra và kiểm tra. "Trong khi đây là vấn đề phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp. Tình trạng lặp lại các cuộc thanh tra, kiểm tra không chỉ gây tốn kém chi phí mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư", đại biểu nêu.

Trích dẫn Nghị quyết 68-NQ/TW 2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, nêu rõ việc chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, kéo dài, không cần thiết; bảo đảm nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần đối với doanh nghiệp, trừ trường hợp có vi phạm rõ ràng, đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng: Nếu không có cơ chế điều phối cụ thể giữa thanh tra và kiểm tra, sẽ rất khó thực hiện hiệu quả chỉ đạo này.

Đại biểu kiến nghị bổ sung khái niệm “kiểm tra” để làm rõ tính chất, chủ thể, hệ quả pháp lý và trách nhiệm tổ chức thực hiện; đồng thời bổ sung nguyên tắc phối hợp, tránh chồng chéo giữa kiểm tra và thanh tra; giao Thanh tra Chính phủ, thanh tra tỉnh giữ vai trò đầu mối điều phối kế hoạch thanh tra, kiểm tra trong phạm vi quản lý.

Đề xuất thanh tra đột xuất nhiều hơn thanh tra kế hoạch

Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh Phạm Khánh Phong Lan phát biểu. Ảnh: An Đăng/TTXVN

Cho rằng điểm mới của dự thảo là xây dựng hệ thống thanh tra 2 cấp là Chính phủ và tỉnh, thành phố, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, dự thảo Luật đã đưa ra nhiều quy định về kiểm tra chuyên ngành, trách nhiệm của thủ trưởng trong việc tổ chức kiểm tra chuyên ngành. 

Tuy nhiên, bày tỏ lo ngại liên quan đến thanh tra chuyên ngành, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan mong muốn khi xây dựng nghị định và thông tư sẽ có đầu tư thích đáng cho các quy định kiểm tra chuyên ngành đúng quy định.

Đại biểu cũng băn khoăn, dự thảo Luật chủ yếu tập trung vào xây dựng luật với phòng, chống lạm quyền, tiêu cực của thanh tra, trong khi quyền hạn, sức mạnh làm cho thanh tra hiệu quả hơn thì... chưa có biện pháp.

"Trong xây dựng luật, thanh tra bị trói tay, trói chân rất nhiều. Đơn cử, tại sao không có quy định thoáng hơn để thanh tra đột xuất nhiều hơn thanh tra kế hoạch", đại biểu Phạm Khánh Phong Lan nêu.

Lý giải về đề xuất này, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cho rằng, thanh tra kế hoạch hầu như không có hiệu quả khi mà danh sách đó phải công khai, thống nhất từ đầu năm và phải có sự phê duyệt của cấp trên; sau đó, trước khi đi thanh tra phải có thông báo cho đơn vị được thanh tra.

"Điều này rõ ràng hạn chế nhiều yếu tố bất ngờ. Kinh nghiệm cho thấy, trước vấn đề sữa giả, thực phẩm chức năng giả hiện nay, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo mở đợt cao điểm, thì lực lượng thanh tra đi đến đâu là hàng hóa giấu hết… Rất khó bắt quả tang khi làm việc có kế hoạch, rầm rộ thông tin, làm cho thanh tra chuyên ngành kém hiệu quả. Sau khi bị lập biên bản vi phạm, xử lý vi phạm hành chính, các đơn vị, cá nhân sai phạm không tuân thủ, không nộp phạt, dẹp đơn vị và... đi mở cơ sở mới. Hiện chưa có chế tài nào cho những vấn đề này", đại biểu Phạm Khánh Phong Lan nêu thực tế.